Betere behandeling voor patiënten met teruggekeerde endeldarmkanker 

Het Catharina Ziekenhuis startte twee jaar geleden een grootschalig internationaal onderzoek om de behandeling van mensen met teruggekeerde endeldarmkanker te verbeteren. De studie is nu al een groot succes. ‘Nog niet vanwege de behandeling zelf maar om iets anders, namelijk betere zorg voor onze patiënten,’ zegt chirurg Pim Burger. 

Zo’n 400 mensen per jaar krijgen opnieuw endeldarmkanker (lokaal recidief rectumcarcinoom). Een zeldzame en complexe aandoening, die moeilijk te behandelen is. Mensen zijn meestal de eerste keer dat ze ziek werden bestraald, en niet alle organen kunnen dat nog een tweede keer aan. Bovendien ligt de tumor in een lastig gebied om in te opereren. ‘De endeldarm ligt in het kleine bekken en de ruimte is beperkt. Patiënten met een teruggekeerde tumor in de endeldarm hebben door de operatie van de primaire tumor ook vaak littekenweefsel ontwikkeld. Dat maakt opnieuw opereren nog ingrijpender en moeilijker,’ legt Pim Burger uit.   

Geen richtlijn voor teruggekeerde endeldarmkanker

Maar hoe behandel je deze patiënten het best? Dat is de grote vraag. ‘Er was niets vastgelegd, en elk ziekenhuis had een andere aanpak.’ Voor het onderzoek ontwikkelde Burgers’ onderzoeksteam een richtlijn, samen met andere deskundigen zoals chirurgen en radiologen van onder meer het Antoni van Leeuwenhoek .   

Voorbehandeling met chemoradiatie

Patiënten worden voor de operatie standaard voorbehandeld met bestraling in combinatie met chemotabletten (chemoradiatie). ‘Dan wordt de tumor kleiner en is de kans dat we deze tijdens de operatie in zijn geheel weg kunnen halen groter’, legt Burger uit. Tijdens de studie wordt onderzocht of het toevoegen van extra chemokuren aan de voorbehandeling gunstiger uitkomsten geeft. Op dit moment doen 100 patiënten uit verschillende landen mee in het onderzoek, en dat worden er in de nabije toekomst 370.  

Betere zorg 

Nu al is het onderzoek een groot succes. ‘We hebben al iets heel anders bereikt, namelijk betere zorg voor onze patiënten,’ vertelt de chirurg. Dat heeft alles te maken met de samenwerking tussen de ziekenhuizen waar de patiënten worden voorbehandeld en acht gespecialiseerde Nederlandse ziekenhuizen die patiënten met teruggekeerde endeldarmkanker behandelen. Ook zes Europese expertisecentra werken mee.   

Burger: ‘De minimumeis voor de aangesloten expertisecentra is dat zij zeker tien van deze complexe operaties per jaar doen. Ook moeten zij op de voorgeschreven manier de scans, controles, radiotherapie, chemotherapie en operaties uitvoeren. Dat gaat tot in de details, zoals: welke scans maak je, met welk apparaat, wanneer en hóe? Daar zitten enorme verschillen in. En welke chemotherapie krijgt iemand, en hoeveel? Een van de belangrijkste vragen die we nu hebben beantwoord, is: hoe bestraal je iemand voor de tweede keer? Ons protocol heeft het inmiddels tot internationale richtlijn geschopt.’

Beste behandeling

Door deze samenwerking is er niet langer een ratjetoe aan behandelingen, maar zitten alle gespecialiseerde behandelcentra op één lijn. Burger: ‘Elke maand bespreken we alle patiënten met elkaar: wat is de beste aanpak? Dit bespreken voorkomt dat iemand wordt over- of juist onderbehandeld, of onnodig een behandeling wordt ontzegd. Soms concluderen we bijvoorbeeld: een operatie is geen goed idee, de patiënt zal er in dit geval niet van genezen, maar raakt wél invalide door de schade die wordt veroorzaakt. We kijken: wat zijn iemands kansen? En wat doen de behandelingen met hem of haar als mens?’

Als patiënt weet je zo zeker dat je de beste behandeling krijgt, die wordt onderschreven door álle experts. ‘En iedereen met deze complexe ziekte heeft de mogelijkheid om die beste zorg te krijgen, ongeacht uit welk deel van Nederland je komt en bij welk ziekenhuis je wordt voorbehandeld. Ik verwacht dat de prognoses en kwaliteit van leven van deze mensen beter zullen zijn dan we ooit eerder hebben gezien.’  

Het Catharina Ziekenhuis heeft een internationale reputatie op het gebied van endeldarmkanker en buikvliesuitzaaiingen bij dikke darmkanker. Voor het onderzoek naar teruggekeerde endeldarmkanker ontvangt het ziekenhuis een subsidie van 3 miljoen euro van ZonMW. Het doel ervan is een grote bijdrage te leveren aan de kwaliteit van zorg in Nederland.   

Aan het onderzoek doen ook Nederlandse ziekenhuizen mee waar geen operatie mogelijk is. Daar kan dan alleen de voorbehandeling en nacontrole plaatsvinden. In deze ziekenhuizen kunnen mensen in dit onderzoek aan een lokaal recidief worden geopereerd:
– Catharina Ziekenhuis
– Erasmus MC
– Antonie van Leeuwenhoek
– Amsterdam UMC
– Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) 
– Maastricht UMC+ 
– Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en Haaglanden MC (werken samen)